ABELARD (Pierre), Fransız filozofu (1079-1142). Henüz yirmi iki yaşındayken bir felsefe okulu açmış ve çeşitli şehirlerde başarılı dersler verdikten sonra yeniden Paris'e dönmüştür. Dillere destan aşk macerası, orada başlar: Piskoposluk kurulu üyesi Fulbert'in yeğeni Heloise'le tanışıp sevişmiş, gizlice evlenmiştir. Ama genç filozof, çok geçmeden, öfkeli din adamının kışkırttığı bir güruh tarafından tenhada kıstırılıp hadım edilecek ve bir manastıra kapanmak zorunda kalacaktır. Bu bahtsız aşk macerası, Bergson' a göre Batı kültürünün "roman" geleneğine özgü ilk kahramanlık olayını meydana getirmektedir. Bir süre sonra, öğrencilerinin ısrarı üzerine derslerine yeniden başlayan düşünürün hayatı bir yalnızlık içinde sona ermiştir... 1870'te yayınlanan, Heloise'le mektuplaşmaları, hazin ününe ayrıca, ün katacaktır. Abelard, felsefe tarihindeki yerini, karanlık çağda Kilise'nin bağnazlığına karşı verdiği zekice savaşa ve bugün kavramcılık olarak nitelenen özgün bir bilgi teorisini geliştirmiş olmasına borçludur. Bu teori, ampirizme özgü somut duygusu ile akılcılığı uzlaştırmağa yönelmektedir. Si et non ("Evet ve hayır", 1121) isimli eserinde, skolastik görüşün metodunu en açık şekilde dile getiren, gene Abelard'dır. Bunun yanı sıra Abelard, Scito te ipsum ("Kendini bil", 1129) isimli eserinde, bireyci ve hümanist bir ahlak anlayışını savunmaktadır: Filozofa göre, insan ancak vicdanını sorguya çekerek kendini bulabilir. Oysa Ortaçağ'da egemen görüşe göre, vicdan yanılabilir; çünkü vicdan, içimizde bulunan bir otoritedir; ve esas olan, birine de ulaşmaktadır. (Bk. skolastik, kavramcılık).

---