Fransa'yı Jöntürk dostlarımı görmeye gitmek için terk ettiğimde, yolculuğumun acıklı değişikliklere uğrayacağını hiç tahmin etmiyordum. Konstantinopl yolunda, 13 Nisan gerici hareketini haber aldım; tüm yolculuk arkadaşlarım gibi ben de en yakın konsolosluğa başvurdum. Konsoloslarımız, tümüyle sevimliler. Her zaman iyi bilgi edinemiyorlardı; ama Doğu'da kimse doğru bilgi alamazdı ki. Şaşkınlıklar ülkesidir bu; hiçbir şeye hayret edilmez. Kuşkucu ve kadere boyun eğen konsolos, benimle konuştu: - Konstantinopl'a giderseniz, iyi yaparsınız. Ama gitmezseniz, belki de, daha iyi yaparsınız. Önceden hiçbir şey bilemeyiz; yalnızca çekinmemiz gerekir. Yabancılar bugün tehlike altında değil. Yarın da güvenlikte olacaklar mı? İnşallah! Şu an için gericilik kazanıyor, ama dinginlik içinde... - O halde, gidiyorum... - Eğer isterseniz, ama hiçbir şey göremeyeceksiniz. Mağazalar ve bankalar kapandı. Türk kenti sırlarla dolu; askerler sokaklarda mermi yağdırıyor, Sultan'ı alkışlayıp şeriat yasalarını göklere çıkarıyor. - Dinginlik dediğiniz bu mu? - Göreceli... 13 Nisan'da, aynı askerler üç yüz subayı, birkaç milletvekilini, ya da bakanı ve çok sayıda da meraklı izleyiciyi öldürdü. Dostunuz Ahmet Rıza Bey kaçmak zorunda kaldı. O ve ailesi sağ salim kurtuldu; ama Jöntürk ülkesi oldukça hasta...'' - Mösyö, Konstantinopl'a gitmek için can atıyorum.

---