668'de başlayıp 1453'de nihayetlenen sekiz asırlık bir devre zarfında, önce İslamın, sonra da Türklerin gerçekleşmesine çalıştıkları bir ideal, ulvi bir gaye olan İstanbul'un fethi, sebep ve neticeleri bakımından, XV. yüzyılın en mühim hadiselerinden biridir. Türkler, İslamiyetten önce girişilen münferit teşebbüsler istisna edilecek olursa, bu gaye uğrunda Yıldırım Bayezid, oğlu Musa Çelebi, sonra da İkinci Murad'ın emrinde, İstanbul'u hedef tutan müteaddit seferler tertip edip Bizans'la savaşmışlardır. Bu bakımdan, Bizans'ın tevarüs ettiği servete hukuken sahip olan Fatih'i, ayni gayeyi gerçekleştiren bir hükümdar olarak mütalaa etmek zarureti vardır. Bu suretle, İstanbul'a hâkim olan Fatih, bu şehir sayesinde, Hıristiyan ve İslam Dünyasını hâkimiyeti altında toplamak ve cihanşümul bir devlet kurmak imkânına da sahip olmuştur. Nitekim O'nu, Greklerin, Doğu'nun ve Romalıların İmparatoru olarak tavsif eden çağdaş müellifler mevcuttur. Bu sebeple, mütemadi sürgünler ile nüfus ve iktisadi durumu bakımından gerçek bir Merkez haline getirdiği İstanbul'u yeniden imar etmiş ve birçok içtimai müesseselerle de süslemiştir. 511.ci fetih yılının kutlanması bahis konusu olduğu bu sırada, Üniversite Yönetim Kurulunun kararı ve Sayın Rektör Ord. Prof. Ömer Celal Sarç'ın emri ile Ord. Prof. Dr. Kazım İsmail Gürkan'ın riyasetinde Ord. Prof. Süheyl Ünver, Prof. Dr. Tayyib Gökbilgin, Prof. Dr. Şehabeddin Tekindağ, Prof. Dr. Semavi Eyice, Doç. Dr. Lütfi Güçer ve Ayasofya Müzesi Müdürü Feridun Dirimtekin'den teşekkül eden komisyonumuz, dünya tarihinde yeni bir çığır açan İstanbul'un fethi olayını, siyasi, içtimai ve iktisadi yönleri ile olduğu gibi, devletini her bakımdan dünyanın en üstün ve kudretli bir İmparatorluğu haline getirmek gayesini güden Fatih'in fikir ve düşüncelerini bir bütün halinde ele almağa karar vermiş, 25-29 Mayıs 1964 tarihleri arasında verilmesi takarrur eden konferansları büyük bir kitleye duyurmak mülahazasıyla da, sonradan belli başlı batı dillerine tercüme edilecek, bir broşürün neşrine teşebbüs etmiştir...

---