Kafkasları, Osmanlı Devleri ile Rus Çarlığı arasında taksim eden 1724 İstanbul Andaşması, sadece muhtevası değil, aynı zamanda çetin müzakere süreci ve arabulucu Fransa'nın rolü bakımlarından dikkate değer bir olaydır. Dönem, Lâle Devri’dir. Sultan III. Ahmed saltanatta olsa da, devlet idaresi neredeyse tamamen Sadrazam Nevşehirli Damad İbrahim Paşanın kontrolündedir. Rusya’da Çar I. Petro, güç ve iktidarının zirvesindedir. Topraklan paylamışa konu olan Iran Safevî Devleti ise, Afganların isyanıyla zor günler geçirmektedir.
İşte böylesi bir konjonktürde, andaşma müzakereleri 25 Temmuz 1723 tarihinde İstanbul’da başladı. Öte yandan, eş zamanlı olarak Os-manlı Devletinin doğuda İran’a karşı, Rusların ise Hazar Denizi sahillerindeki askeri harekâtı sürüyordu. Binaenaleyh müzakereler, bir bakıma silahların gölgesinde yürütülüyordu. 1724 Ocak ayının başlarındaki bir dizi çetin konferanslar ve diplomatik trafikten sonra, 15 Ocak 1724 tarihinde toplanan Divân-ı Hümâyunda Rusya’ya savaş ilan edildi, hatta mutat olduğu şekilde kararın üzerine Fâtiha bile okundu. Ancak Fransa Elçisi Marquis de Bonnac’m yoğun çahşmalan ve Sadrazam Damad İbrahim Paşanın ilkesel olarak banş yanlısı tutumundan ötürü, “bir elde kalem bir elde kûtç” olduğu halde müzakereler yine de sürdürüldü. İstanbul’daki görüşmelerde tıkanma olunca, bu defa Mart sonuna kadar sürecek konferanslar Moskova’ya taşındı. Nihayet orada hazırlanan andaşma taslağı üzerinde, İstanbul’da yeniden başlayan görüşmeler, 23 Haziran 1724’te müzakerelerin 15. oturumuyla nihayete erdi. Böylece, Osmanlı siyasî tarihine “Iran Mukâseme-nâmesi” olarak da geçen bu andaşma, Fransa'nın arabuluculuğunda Osmanlı Devleti ile Rusya arasında imza ve teati edildi.

---