Osmanlı devleti ömrünün son devresinde, Tanzimat'tan 1918'e, yeni bir oluşumu mümkün kılacak dinamikleri, kısmen ya da tamamen üretmiş, hatta bunlara pürüzsüz olmayan bir evrim yolunu da açarak varlıklarını sürdürebilmeyi sağlamıştı. Buna göre, birçok bağlam ve noktalarda eskisinden tamamen farklı, ancak birçok bağlam ve noktalarda da eskisinin ayni ve devamı olan ilişki çerçeveleri - ekonomi (iktisadi hürriyetçilik), politik toplum (demokrasi) ve kurumsal faktörler (İslam dini, Türk töresi, Avrupai etkiler) - Türkiye Cumhuriyetinin çatısı altında Türk insanını yeniden inşa ediyorlardı. Ancak aradan daha kırk yıl bile geçmemişti ki genç Cumhuriyet sancılanmaya başladı. 1960 tarihi ise öncesi ve sonrası ile dikkatleri hala üzerine çekebilecek önemli bir düğümlenme noktası oldu. Öncesi ile 1960, Tanzimat'tan bu yana Türk insanının kendi öztarihinde kavuşabileceği ender yapıcı fırsatlarla sivil toplum arayışlarının, kısmen de olsa kendiliğinden, somut ivme kazandığı bir dönemin sonu oldu. 1946-1960 arası bizim insanımıza olması gereken yönde şekil ve biçim vereceği yerde 'homo politicus'u yarım yamalak bir halde bıraktı, 'homo militarius'u yeniden sahneye çekti. 1960 sonrasına gelince; bu defa genç Cumhuriyetin hal ve gidişi ile hesaplaşmalara başlandı. Böylesi bir hesaplaşma özü gereği tutarlılık ve bilimsellik davası da güdeceğinden Cumhuriyet öncesi yakın geçmişimize, Osmanlı tarihine duyulan ilgiyi kamçıladı, fikri, spekülatif çalışmalar için bereketli, fakat o nispette içeresinde birçok metafizik çıkmazlar bulunan 'bir zeminin de önünü açtı. Ayrıca bu odak değişikliği bir tarih felsefesine, ya da tarihin teorisine dayanmayı gerekli kıldığından bizde 1960 öncesinin bir tabanı olan pehlivan tefrikası geleneğini ya da benzeri tarihçilik anlayışını da bozdu. Yayınların 1960'lı yılların hemen başından itibaren giderek artan bir hızda bu istikamette çoğalması fikri hayatımız için elbette küçümsenmeyecek bir atılımın ifadesidir.

---