Aile hukuku, aile yapısının tarih içindeki evrimi, aile ile ilgili kanunlar; mutfak, çocuk eğitimi, yaşlılık, gençlik, düğün, doğum, ölüm gelenekleri toplumları yakından ilgilendirir ve toplumlar bu hususta başkalarının adetlerini incelemeyi; ama daha çok aynada kendilerini seyretmeyi severler. Şayet sosyal bilim ve edebiyat bu dallarda yeterince olgunlaşmamışsa, yani yazarlar Buddenbrook Ailesi, Madam Bovary, Anna Karenina gibi devasa edebi eserler, âlimler de ayrıntılı araştırmalarla, önemli sentezlere ulaşacak durumda değilse, toplum gene bu konulara ilgi duyar ve izler; zira aile insanlar için en sıcak çevredir ve ilgi TV programlarındaki "Bizimkiler", "Mahallemiz..." gibi zeminlerde devam eder. Aile hayatının universal boyutları vardır, ama ulusal ve bölgesel yönleri ağır basar ve aile bir kültürel çevre aidiyetini yansıtan kurumdur. Bizim ülkemiz de bu açıdan Akdeniz Ortadoğu ülkeleriyle bir kültürel çevre teşkil eder. Aile bir toplumun en muhafazakâr, az değişen kurumlarından biridir ve şimdi bu asırda değişmektedir, bu değişme sebebiyle "aile" kurumu kadar tarihçi araştırmalarını gerektiren bir konu yoktur. Bu nedenle Osmanlı toplumunda aile yapısı üzerine yazdığım ve tasvip gören makalelerimi yeniden ele almak, yeni malzemeyi araştırmak ve "millet" sistemi ve "hukuktaki Romanizasyon" gibi toplumsal ve hukuki çerçevesine oturtmak gerekiyordu. Bunsuz son 150 senedeki ailenin, aile hukukunun evrimini kavramak mümkün değildir. Aile hukuku üzerinde medeni hukukçu olan ve İslam hukukunu da iyi tanıyan bir iki meslektaşımızın monografileri vardır. Türkiye'de aile üzerinde yapılan değerli araştırmaları ise sistematik bir tasnifle sadece İsmail Kara'nın 3 ciltlik derlemesinde bulmak mümkündür (SKDS Türk Ailesi). Bu nedenle 15.-16. yüzyıllardan bugüne dek hukuki ve toplumsal çerçevesi içinde Osmanlı ailesinin gelişimini ele alan bu çalışmayı kaleme almayı gerekli gördüm. Daha geniş sentezler için bir tembih olabilirse mutlu olurum.

---