Bu toplama eserde biraraya gelen yazılar, ikisi hariç muhtelif zamanlarda, muhtelif dergilerde çıkan makalelerden oluş-maktadır. Dağınık, birbirleriyle temassız 15-20 yıllık bir zaman dilimine açılan bu yazıları birer tesbih tanesine benzetecek olursak, bunların bir ipe dizilmesi ve bir imame etrafında toplanması bu esere bir önsöz yazılmasını gerekli kıldı. Aslında bu yazılar demetinin Osmanlı'dan Cumhuriyet'e ve 2000'1i yıllara uzansa bile, konu itibariyle tek bir eksen etrafında kümelenmesi söz konusu değildir. Buna rağmen, farklı iki ana damar içerisinde bu yazılardan bazılarının toplanabileceğini de ifade etmeliyim. Diğer taraftan bu dağınık tesbih tanelerini toplayan ve bir sarmala dönüşen iplik ortak bir payda olarak tahlil edilecek olursa, ekonomik ve kurumsal unsurlardan her birinin bu yazılara damgasını vurduğu görülecektir. Bu iki düzlemin karşılıklı etkileşimi ise bir imamenin -devletin- varlığına işarettir. Osmanlı asırlarını kuruluşundan hiç olmadı Tanzimatlı yıllara kadar çekip çeviren, Osmanlı -Türk insanının iktisadi maddeye bakışını ve kısaca mesafesini tayin eden, kısaca bireysel iktisadi davranışını şekillendiren bir zihniyet dünyasının varlığını göz ardı edemiyoruz. Bu zihniyet dünyasının Osmanlı-Türk insanının kâinat ve eşya telakkisini anti-madde olarak yoğurduğu bir gerçektir. Şayet bu davranışsal kalıp hükmünü Osmanlı asırları içerisinde tüketseydi, belli bir coğrafyada belli bir zamanda hükmünü sürdürmüş bu zihniyet dünyası tarih araştırmaları içerisinde incelenir, yer yer o dünyanın kendine özgü insanını telaştan uzak tutan yanına belki bugün özlemle karışık bir duyguyla bakabilirdik. Hâlbuki bu zihniyet dünyası ekonominin potansiyel olarak meyvalı olabilecek bireysel faaliyet alanlarını dahi daha baştan törpülüyor, hiç olmadı sermaye birikimini bir soy ağacına dönüştüremiyordu. İşin vahameti, toplumsal hayatımızın bütün katmanlarına sinen irrasyonellik bireyi dünya ile karşı karşıya gelmekten alıkoyuyor, maddenin içinde mündemiç ve eksik kalacaktır.

---