Geçiş toplumlarının hemen hemen bütün özelliklerini bünyesinde barındıran Türkiye'de, insanların değişmenin dinamiklerini yaşarken yakalamaları çoğu zaman olanaksız oluyor. Bazen yaşananlara karşı soğumak, onlara mesafe koymak, belki de olup biteni daha iyi anlama olanağı yaratabilir. Bu seyretme kastıyla geri çekilme esnasında, kastın sadece anlamak olması yetmez, aynı zamanda doğruya yaklaştıran aletlere de ihtiyaç vardır. Bunun' için, gündeliğe, hızlı akana karşı uzaklaşan kişinin tarihinin derinlerde kalan, ama belirleyici olan dinamiklerini kavramış olması gerekir. Değişmeye etki eden faktörlerin tümünü ve bunların karşılıklı ağırlıklarını belirlemek, bugüne kadar hiç kimseye kısmet olmadı. Değişme sürecinin neredeyse sonsuz sayıdaki değişkeninin bazen eş anlı, bazen kesikli hareketlerinin sonucu olarak ortaya çıkan eğilimleri ve yeni konum ile kuruluşları, yeni yapılanmaları da doğru okumak her zaman mümkün olmuyor, çünkü yeniyi anlama durumundaki gözlemci, aslında eskinin bir ürünü, eskinin refleksleriyle kavrayabiliyor. O halde anlamak isteyen kişinin kendine karşı da mesafe kazanması, kendi kalıplaşmışlıklarından uzaklaşması, onlardan sıyrılması, onları bir üçüncü gözle görebilir hale gelmesi gerekiyor. Ancak bu talepler bir imkânsızlığı işaret etmektedir. Herkes kendi bakışına bir mahkûmiyet taşır. Böylesine bir nesnellik olanaksızlığı, rivayetlerin çoğalmasına, anlatı ve açıklamaların artmasına yol açmaktadır. Ama bu çoğalma bazen (bizde çoğu zaman) ihtilaf ve arkasından çatışma getirmektedir. Çatışmayı bir açıdan, karşısındakini ikna etme yetersizliğine düşenin çaresizliği olarak görmek mümkün, ama aynı zamanda ikna olma güçsüzlüğü içinde olanın da çatışmaya aynı derecede yol açtığının teslim edilmesiyle birlikte. Çoğunluğu itibariyle geçimsiz insanlardan meydana gelen bir toplumuz. Bu geçirimsizliğin yarattığı geçimsizliğin bize çokça zaman ve kaynak kaybettirdiği artık inkâr edilemez bir gerçek olarak ortada.

---